کد مطلب:42546 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:44

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

از نظر قرآن وظيفه مسلمانان در مورد فرزندان پيامبر چيست؟

شعار همة پيامبران جهان اين است:
«و ما أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلّا عَلي رَبِّ الْعالَمينَ» شعراء/109 [از شما براي اداي پيامهاي خدا مزد و پاداشي نمي‎طلبيم، پاداش فقط بر پروردگار جهان است.]
اصولاً كاري كه براي خدا است بايد مزد آن نيز بر عهدة او باشد و نبايد از ديگران مطالبه شود.
گذشته از اين، اعمال ارزشمند و بزرگ آنان بالاتر از آن است كه بتوان با درهم و دينار بر آنها ارزش گذارد و آن را با «زخارف» دنيا معاوضه نمود.
از اين جهت قرآن پاداش پيامبر را چنين معرفي مي‎كند و مي‎فرمايد:
«وَ إِنَّ لَكَ لأَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ» قلم/3 [براي تو پاداش عاري از منّت است.]
ولي در عين حال قرآن در آيه‎اي به گونة ديگر سخن مي‎گويد و يادآور مي‎شود كه پاداش تلاشهاي من در راه هدايت شما، مودّت نزديكان من است:
«قُلْ لا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُربي» شوري/23 «بگو مزد و پاداشي از شما نمي‎خواهم جز دوستي نزديكان من.]
و در آية ديگر ياداور مي‎شود كه اج و پاداشي كه از شما خواسته‎ام به نفع شما است چنانكه مي‎فرمايد:
«قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِيَ إِلّا عَلي الله وَ هُوَ عَلي كُلَّ شَيءٍ شَهيد» سبأ/47
[بگو آنچه را كه به نام مزد طلبيده‎ام به سود شما است، اجر من بر خدا است و او بر همه چيز شاهد و ناظر است.»
زيرا همين دوستي خاندان رسالت، كه در آية 23 شوري اجر رسالت قرار گرفته است آثار تربيتي داشته و باعث ارتباط نزديكي به آن بزرگواران مي‎باشد چون دوست داشتن گروهي كه جانشين پيامبر و بازگو كنندة احكام و مربّي جامعة اسلامي هستند، پيوسته ملازم به آگاهي انسان از فروع و اصول اسلام و موجب پيروي از راه آنان مي‎باشد و در نتيجة دوستي آنان ماية نجات جامعه و سعادت اجتماع مسلمين است و نفع چنين مودّتي به خود جامعه باز مي‎گردد و در نتيجه، درخواس مودّت نسبت به اهل بيت، در برگيرندة درخواست عمل به متن شريعت است و در حقيقت درخواست چنين پاداشي بسان درخواست پزشك معالج در مثال زير مي‎باشد:
پزشك معالجي بييماري را به طور رايگان معالجه مي‎كند و پس از معاينه دقيق نسخه بلند بالايي مي‎نويسد و اظهار مي‎دارد كه من از تو هيچ نوع پاداشي نمي‎طلبم جز اين كه به اين نسخه عمل كني.
هر شنونده به روشني قضاوت مي‎كند و مي‎گويد پزشك از بيمار اجر و پاداش نخواسته است و اگر مي‎گويد پاداش من اين باشد كه به اين نسخه عمل نمايي، پاداش صوري و ظاهري است و در حقيقت پاداش نيست.
مناسب است كه در اين زمينه حديثي از خاندان رسالت ذكر نماييم. حديثي را كه شيخ طوسي در امالي خود از امام باقر(ع) نقل كرده است يادآور مي‎شويم. امام باقر(ع) به جابربن يزيد جعفي فرمود:
«اي جابر آيا كافيست كه انسان تنها خود را به تشيّع نسبت دهد و ما اهل بيت را دوست بدارد؟ به خدا سوگند شيعة واقعي ما كسي است كه تقوا را پيشه خودسازد و خدا را اطاعت كند. (تا آنجا كه مي‎فرمايد) جابر! اين سو و آن سو مرو، فكر مكن كه براي آدمي كافي باشد كه بگويد علي را دوست دارم در حالي كه از نظر عمل با او همراه نباشد، اگر بگويد: پيامبر خدا را دوست مي‎دارم و رسول خدا(ص) افضل از علي است، امّا از كردار و رفتار او پيروي نكند، محبّت رسول خدا او را سودي نخواهد بخشيد.
از مخالفت خدا بپرهيزيد، و بدانيد ميان خدا و انساني خويشاوندي نيست، بهترين بندگان و گرامي‎ترين آنان نزد خدا پرهيزگارترين آنها است.»
آري آنجا كه محبت با پيروي از گفتار و رفتار پيشوايان اسلام توأم باشد، تبعاً خود محبت نيز بي پاداش نبوده و به حكم گفتار گرامي(ص) «حُبُّ عليّ حَسَنَةٌ» تبعاً خود محبت و مودّت بي اجر نخواهد بود. بنابر اين محبت اهل بيت(ع) رد حالي كه ماية پيوري از اهل بيت است و در عين حال در صورت توأم بودن با عمل، ثواب نيز خواهد داشت.
از اين جهت استاد شيعه مرحوم شيخ «مفيد» مي‎گويد:
استثناء مودّت در قربي از جملة قبل، استثناي منقطع است نه متصل. زيرا مودّت در قُربي، پاداشي نيست كه در مفهوم «اجر» داخل شده باشد و سپس به وسيلة كلمة استثناء (الّا) خارج گردد، بلكه مودّت به خويشاوندان از اوّل در مفهوم «اجر» داخل نبود تا خارج گردد، بلكه درخواست فوق‎العاده‎اي است كه از امّت شده است.
و اين نوع استثناء در قرآن و كلمات عرب فراوان به چشم مي‎خورد چنانچه قرآن مجيد دربارة اهل بهشت چنين مي‎فرمايد:
«لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً إِلّا سَلاماً» مريم/62 [در آنجا سخن بيهوده نمي‎شنوند جز سلام] در حالي كه گفتار دور از لغو در اين آيه (سلام) از نظر موضوع داخل در لغو نيست كه از آن خارج گردد.
مؤيّد اين مطل (هدف از دوست داشتن اهل بيت تحكيم روابط و استفاده از علوم و معارف آنها است) روايات متواتري است كه از پيامبر گرامي(ص) دربارة مودّت اهل بيت خود وارد شده است، پيامبر(ص) به وسيلة حديث ثقلين و حديث سفينه به مردم دستور مي‎دهد كه اصول و فروع حلال و حرام خود را از اين خاندان فرا گيرند و برنامة زندگي خود را با گفتار و رفتار آنان تطبيق دهند.
با در نظر گرفتن اين مراتب روشن مي‎گردد كه مقصود از ايجاب مودّت و محبت خاندان معصوم پيامبر، جز اين نيست كه مردم در شئون ديني و دنيوي خود به آنان رجوع كرده و از رجوع به گروههاي ديگر كه پيراسته از گناه يا خطا نيستند، بپرهيزند.
هدف از الزام مودّت آنان جز وسيله جويي براي بقاي دين و آگاهي مردم از متن شريعت و عمل مردم به دستورات دين، چيز ديگري نيست.
شكي نيست كه دوستي با اين خاندان و مراوده با آنان، ماية آگاهي انسانها تشنه، از حقايق نوراني اسلام و موجب تكامل فكري و علمي امّت است و علم و آگاهي از متن شريعت، انسان را به سوي عمل كشيده سرانجام انسان، راهي به سوي خدا پيدا مي‎كند.
با اين بيان معني دو آيه ديگر كه آنها نيز در زمينة پاداش رسالت وارد شده‎اند روشن مي‎گردد:
1 ـ «ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ» سبأ/47 [پاداشي كه خواسته‎ام به نفع خود شما است.»
مفاد اين آيه كاملاً با آيه مورد بحث منطبق است زيرا دوستي خويشاوندان پيامبر هرچند به صورت ظاهر به نفع پيامبر است، ولي مغز اين كار مربوط به خود امّت و به نفع آنها است و ارتباط با آن خاندان و تحكيم پيوند دوستي با اين گروه معصوم، ماية نجات و وسيلة عمل به شريعت و پيروي از آيين اسلام است. زيرا آنان در متن صراط مستقيم قرار دارند و تمام احكام و معارف دين در اختيار آنان بوده و دوستي با آنان طبعاً انسان را از فروع و اصول اسلام آگاه ساخته افراد دوستدار، خواه ناخواه به سوي عمل و كردار كشيده مي‎شوند، و محبت راستين به اين خانواده پاك، از پيروي صحيح از آنان جدا نيست.
2 ـ «قُلْ ما أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرُ إِلّا مِنْ شاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلي رَبِّهِ سَبيلاً» فرقان/57
[من از شما اجري نميژخواهم من آن كسي را مي‎خواهم كه به سوي پروردگار خود راهي اتخاذ كند.»
در اين آيه راه جويي افراد به سوي خدا، اجر رسالت قرار داده شده است و مقصود از «سبيل» در اين آيه، ممكن است همان پيوند دوستي با خاندان رسالت باشد كه خود ماية آگاهي انسان از احكام و معارف اسلام بوده، سرانجام موجب عمل به شريعت است همچنان كه ممكن است مقصود همان عمل به دستورات اسلامي باشد كه خود راهي به سوي خدا است و در گذشته بيان كرديم كه مودّت است خاندان جنبة تربيي دارد و سرانجام سبب مي‎شود كه انسان به دستورات اسلام و به آيين خدا كه يكتا راه به سوي او است، عمل نمايد. در هر حال هر سه آيه كه دربارة مزد رسالت پيامبر(ص) وارد شده بر يك معني منطبق مي‎گردند و نتيجة واحدي را مي‎دهند و آن به طور مستقيم و يا غير مستقيم، عمل به متن شريعت است.

---

منشور جاويد ج 7
آية الله جعفر سبحاني